भाषा

मला शब्दांचं फार कुतुहूल आहे. एकच शब्द पण त्याचा दोन वेगळ्या भाषांत  वेगळा अर्थ. 'आवडे' या शब्दाचा मराठीत अर्थ आवडणे असा तर गुजरातीत 'येणे' किंवा 'समजणे' असा. तेलगू मध्ये 'वेडी' चा अर्थ 'गरम' असा होतो.
काही भाषा खास secretly गुफतगू करण्यासाठी. उदा. रफ ची भाषा किंवा 'च' ची भाषा. आपल्या दोघांना एक सीक्रेट भाषा येतेय आणि ती कुणालाही decode करता येत नाही हा केवढा आनंद. माणसांप्रमाणे कॉम्पुटरचीही वेगळी भाषा असते. पण त्याबद्दल नंतर कधीतरी.

भाषा माणसे जोडण्यासाठी असतात असा आपण मानून चालू. पण केव्हापासून भाषा आपल्या सामाजिक दर्जाच्या मापदंड ठरल्या? अमुक एक शुद्ध प्रमाण भाषा आणि अमुक एक अशुद्ध. कागदचं अनेकवचन कागदच (का पण?). एखादी भाषा श्रेष्ठ. एखादी हलकी. का पण?
सगळ्यांना कळण्यासाठी काही नियम हवेत हे मान्य. आपण व्याकरणाच्या चुकांत माणुसकी हरवत चाललो.
मेलेला हत्ती व्याकरणाने नाही चालवता येत किंवा जिवंतही. (त्याला माहूत लागतो)

जी भाषा आपली नाही तिला शिकून मातृभाषेचा तिटकारा करू लागलो.
लहान बाळाला 'गाय कशी करते?' च्या ऐवजी 'काऊ कशी करते?" 'ती बघ कॅट"
नंतरच्या टप्प्यात मग "होमवर्क फिनिश केला का?"
"आज आम्ही एग खाल्लं"

जगाच्या पाठीवर असेही काही पाडे असतील जिथे वैश्विक इंग्रजी भाषेचा गंधही नसेल. बदलत्या सामाजिक गणितांसोबत   स्थलांतर, जागतिकीकरण अशा अनेक कारणांमुळे भाषांचा मृत्यू ओढवतोय. एका अहवालानुसार तर दर दोन आठवड्यांनी एक भाषा मृत्यू पावते. भाषा मरते म्हणजे नेमकं काय होतं? तर त्या भाषेबद्दलची सामाजिक अवकाशातली माहितीच नष्ट होते. त्या भाषेतील शब्द, त्यांचे अन्वयार्थ, बोली साहित्य, लहजा सारंच गायब.  Wikitongues हा प्रकल्प जगातील हरेक भाषेचे  डॉक्युमेंटेशनच काम करतोय.  त्यांच्या संकेतस्थळावर विविध भाषांचे विडिओ पहायला मिळतात. ज्या भाषा आपण कधी ऐकल्याही नसत्या.


माझ्या एका मित्राने त्याच्या आईच्या आवाजातील जात्यावरच्या ओव्या संकलित केल्यात. हे खूप मोठं संचित आहे.
मातृभाषेला आईच्या पदराची उब असते.